ڕادیۆیا ئێریڤانێ وەک ناڤەندەکا مەزن یا کلتورێ کوردی ل ئەرمینیا و تەڤاھیا جیھانێ دھێتە دیتن و کوردان ب گشتی و ب تایبەت ھونەرمەند و ئەدیب و سیاسەتڤانان، ڕێیا ڤێ ڕادیۆیێ گرتبوو بەرخۆ و ژ بۆ خزمەتا ستران و فلکلورێ گەلێ خۆ، ل ھەمبەری مایکا ڤێ ڕادیۆیێ دا چەندین ستران و شانۆ و گۆتار تومارکینە.
کومارا ئەرمەنستانا سوڤیەتێ ل رۆژا (٢٩/١١/١٩٢٠) دەما ھاتیە دانان، سەروکاتیا کۆمارێ بریار دا کو د ناڤا قوتابخانێن گوندێن کوردان دا، زمانێ کوردی بھێتە خاندن و ژ بۆ ڤی کاری ژی پێدڤیا وان ب ھەبوونا ئەلفۆبێیەکا زمانێ کوردی ھەبوو. ل ساڵا ١٩٢١ لازۆ (ھاکۆب خازاریان) ل سەر بنگەھێ تیپێن ئەرمەنی ئەلفۆبێیا زمانێ کوردی چێدکەت و ل ھاڤینا ھەمان ساڵ، ئێکەم پەرتووکا ب زمانێ کوردی ل سەر ئەلفۆبێیا ئەرمەنی دھێتە چاپکرن. ل ساڵا (١٩٢١) وێڤە گەلەک کومچڤین و کومبوونێن کوردان ل وی وەلاتی چێدبن و ل گورەی سەرژمێریەکا ل ساڵا (١٩٢٢) ھژمارا کوردان ل ئەرمەنستانێ دبیتە ٨٥٠٠ کەس، کو پرانیا وان کوردێن ئێزیدی بوون.

ل ڕێکەفتی (٣١/٣/١٩٣٠)، ئێکەم ڕۆژناما کوردی ب ئەلفۆبێیا ئەرمەنی ب ناڤێ (ریا تەزە) دھێتە چاپکرن و وەشاندن و ل ساڵا (١٩٣١) ژ بۆ کو ماموستایێن کورد ھەبن کولیژەک بۆ پەروەردەھیا وان دھێتـە ڤەکرن.
لێ ل ساڵێن (١٩٣٧-١٩٣٨) و پاشدا پێشڤەچوونا زمان و چاندا کوردی دھێتە ڕاوەستاندن و کولیژا پەروەردەھی یا کوردی و ڕۆژناما ریا تەزە  و پشکا نڤیسکارێن کورد ل ناڤ ئێکەتیا نڤیسکارێن ئەرمەنستانێ و پروگرامێن کوردی یێن ڕادیۆیێ دھێنە گرتن و ئەڤ رەوشە یا بەردەوام بوو، ھەتا پشتی مرنا ستالینی.
لەورا پشتی مرنا جوزێف ستالین (١٨٧٨-١٩٥٣) کومیتا ناڤین یا پارتیا کومونیستا ئەرمەنستانێ، سێ بریارێن گرنگ د بەرژەوەندا کوردان دا پەسەند کرن، کو ئەو ژی پێک دھاتن ژ ڤان خالان: سەر ژ نوو چاپکرنا ڕۆژناما ریا تازە ئەوا کو ل سالا (١٩٣٧) ژ وەشانێ ڕاوەستیایی و ڤەکرنا پشکەکا کوردی د ڕادیۆیا ئەرمینیا دا کو ناڤەندا وێ ل ئێریڤانێ بیت و بابەتێ خاندنێ ب زمانێ دایکێ د دەستورێ وەلاتی دا.
ل دەستپێکا کاری د ڕادیۆیێ دا، کار یێ پری مورال و خۆشی و حەز بوو، لەورا زێدە یا ب بەرھەم بوو لێ ئەڤێ یەکێ زێدە نەڤەکێشا و ئێدێ پێنگاڤ بەرەڤ لاوازبوونێ ھاڤێتن.
خەلیلێ چاچان (١١ ژانیوەری ١٩٢٤- ١٣ نوڤێمبەرا ١٩٨١) دەما دبیتە ڕێڤەبەرێ ڕادیۆیێ، دوو سال ل سەر ژیێ ڤێ ڕادیۆیێ را دەرباز ببون و دەما  ڤی ئەرکی دگریتە سەر ملان، ئێدی خەما وی دبیتە چاند و زمانێ کوردی و پاراستنا وی ل گشت سوڤیەتێ و ئەرمینیا و شیایە د دەما ٢٤ سالێن ڕێڤەبەریا خۆ دا پتر ١٤٠٠ سترانان ژ دەنگبێژێن کورد وەرگریت و بێخیتە سەر کاسێتێن تومارا دەنگی کو نوکە ئەو دەنگ د ناڤا ئەرشیفێ دەنگی یێ وەلاتێ ئەرمەنستانێ دا د پاراستینە.
ڕادیۆیا ئیریڤان ئەوا کو ب ڤی ناڤی د ناڤا جڤاتا کوردی دا دەنگڤەدای ڕادیۆیەک سەربخۆ نەبویە بەلکو پشکەک بۆ ژ ڕادیۆیا کومارا ئەرمەنستانێ، کو سەر ب ئێکەتیا سوڤیەتا جاران بوو.
ئێریڤان کو ل ڕێکەفتی  (١٦ شوباتا ١٩٥٥) وەک تێست دەست دایە وەشانێ، بۆ جارا ئێکێ جاسمێ جەلیل دبیتە ڕێڤەبەرێ وێ، لێ پاشان دھێتە گوھارتن و خەلیلێ چاچان جھێ وی دگریت و ھەتا دچیتە رەحمەتێ د وی ئەرکی دا بوو.
ژ بەر وان گوھرینێن کو د سیاسەتا سوڤیەتێ دا دھاتن ڤێ چەندێ کارتێکرن دکرە سەر پشکا کوردی یا ئێزگێ ئێریڤانێ ژی، لەورا  بۆ جارا ئێکێ پشکا کوردی ب تنێ ١٥ خۆلەکێن پەخشی ھەبوون، کو ئەو ژی د ھەفتیەکێ دا ب تنێ چار ڕۆژا وەشانا ب زمانێ کوردی دھاتەکرن و ئەزنیڤا رەشید ژی بێژەر بوو و پاشان ل سەردەمێ سەروکێ سوڤیەتێ (خرشۆف) دەمێ وەشانا کوردی د ڕادیۆیا ئێریڤانێ دا بۆ ٣٠ خۆلەکان زێدە دبیت و ل ساڵا (١٩٥٧) دەما کو مەلا مستەفا سەرکردێ گەلێ کورد سەرەدانا ئەرمەنستانێ دکەت و دگەل کاربدەستێن ڕادیۆیێ و ب تایبەت چاچان کومدبیت و داخازا وان دگەھینتە رایەدارێن موسکو، دەمێ ڕادیۆیێ ژ ١٥ خولەکان بۆ ٤٥ خولەکان زێدەتر لێدھێت.
چاچان ئەوێ کو گەلەک ب کێمی نڤیسەر و ڤەکولەرێن کورد خۆ ل دیرۆک و کار و خەباتا وی کریە خۆدان ئەڤرۆ پێدڤیە ب روحەکا کوردایەتی کار ژ بۆ ڤەکولینێن مەزن ل سەر ڤی ڕۆژنامەڤانی و خەمخورێ پاراستنا چاند و کلتورێ کوردی بھێتە کرن.

سەردار ھێتوتی

توێژەرێ جڤاکی